Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι απαραίτητη για να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες – η παρακάτω έρευνα μας δείχνει ποια εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας μας βοηθάει να χτίσουμε η ψυχοθεραπεία.
Πολλές φορές όταν βιώνουμε μια κρίση ή μια τραυματική εμπειρία νιώθουμε ότι τα μέσα που έχουμε για να την αντιμετωπίσουμε δεν μας αρκούν και καταφεύγουμε σε κάποιον ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή. Πολλές έρευνες έχουν δείξει πως η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις δυσκολίες και να ξαναβρούν τη συναισθηματική τους ισορροπία. Οι ίδιοι οι θεραπευόμενοι αναφέρουν ότι η ψυχοθεραπεία τους βοήθησε να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους, να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, να διαχειριστούν καλύτερα τα συναισθήματά τους, και να δουν πιο θετικά τη ζωή. Όλες αυτές οι αλλαγές σχετίζονται άμεσα με την ψυχική ανθεκτικότητα αφού έχει βρεθεί ότι αποτελούν προστατευτικούς μηχανισμούς απέναντι στις αντιξοότητες και τις τραυματικές εμπειρίες.
Η ομοιότητα ανάμεσα στις αλλαγές που συμβαίνουν στην ψυχοθεραπεία και τους προστατευτικούς μηχανισμούς που σχετίζονται με την ψυχική ανθεκτικότητα θα μπορούσε να σημαίνει ότι η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να αναπτύξουν σημαντικά εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας. Αυτή η υπόθεση ενέπνευσε τη δική μας έρευνα (Lakioti & Stalikas, 2020) η οποία δημοσιεύτηκε στο Counselling Psychology Quarterly.
Στην έρευνά μας θέλαμε να εξετάσουμε ποιες συγκεκριμένες ποιότητες ή εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας ανέπτυξαν μέσα από την ψυχοθεραπεία άτομα που βίωσαν μια σημαντική πρόκληση στη ζωή τους. Αυτό ήταν το ερώτημα που μας καθοδήγησε.
Για να μπορούμε να πούμε ότι κάποιος έχει δείξει ψυχική ανθεκτικότητα θα πρέπει:
1) να έχει αντιμετωπίσει μια αντιξοότητα ή τραυματική εμπειρία και
2) να μπορεί να είναι και να λειτουργεί καλά την ώρα που αντιμετωπίζει την αντιξοότητα ή μετά από αυτήν
Για να καλύψουμε την πρώτη προϋπόθεση προσεγγίσαμε ανθρώπους που είχαν βιώσει κάποια σημαντική πρόκληση στη ζωή τους και είχαν καταφύγει στην ψυχοθεραπεία για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειές της. Η δεύτερη προϋπόθεση απαιτούσε να βρούμε θεραπευόμενους που η θεραπεία τους ήταν επιτυχημένη, δηλαδή που οι θεραπευτές τους αλλά και οι ίδιοι θεωρούσαν ότι ένιωθαν και λειτουργούσαν καλύτερα από ότι πριν την ψυχοθεραπεία.
Οι περισσότεροι συμμετέχοντες είχαν βιώσει κάποια τραυματική απώλεια (απώλεια παιδιού ή αδελφού, απώλεια στενού προσώπου από αυτοκτονία, απώλεια γονιών κατά την παιδική ηλικία). Άλλοι συμμετέχοντες είχαν βιώσει έναν δύσκολο χωρισμό ή διαζύγιο ή είχαν άλλου είδους προβλήματα στο σπίτι και στην εργασία τους.
Στη συνέχεια πήραμε ατομικές, σε βάθος συνεντεύξεις από τους συμμετέχοντες όπου τους ρωτήσαμε ποιες ήταν οι αλλαγές που είχαν βιώσει μέσα από την ψυχοθεραπεία τους.
Η ανάλυση των συνεντεύξεων έδειξε πως η ψυχοθεραπεία βοήθησε τους θεραπευόμενους να αλλάξουν τον τρόπο που νοηματοδοτούσαν τον εαυτό τους, τις εμπειρίες τους και τη ζωή τους. Ο τρόπος αυτός περιλάμβανε έξι συγκεκριμένες αλλαγές, οι οποίες θεωρούμε ότι αποτελούν και τα εφόδια που ανέπτυξαν μέσα από την ψυχοθεραπεία.
Η πρώτη αλλαγή είχε να κάνει με τον τρόπο που οι συμμετέχοντες έβλεπαν τον εαυτό τους. Μας είπαν πως η ψυχοθεραπεία τους βοήθησε να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, να τον αποδεχτούν όπως είναι και να τον εμπιστευτούν περισσότερο. Ανέφεραν επίσης ότι μέσα από την ψυχοθεραπεία ένιωθαν ότι είχαν ενισχύσει τις θετικές τους ποιότητες και ότι είχαν εξελιχθεί σαν άτομα.
Η δεύτερη αλλαγή ήταν ότι οι συμμετέχοντες ένιωθαν περισσότερο δυνατοί ψυχικά. Είχαν αναλάβει την ευθύνη του εαυτού τους και των πράξεων τους – ενώ ταυτόχρονα είχαν σταματήσει να παίρνουν ευθύνες που δεν ήταν δικές τους. Επίσης, ένιωθαν ότι είχαν μεγαλύτερο έλεγχο στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους και ένιωθαν πιο ικανοί να αντιμετωπίσουν μελλοντικές δυσκολίες.
Η τρίτη αλλαγή είχε να κάνει με το πως έβλεπαν τα πράγματα μετά από την ψυχοθεραπεία. Μας είπαν πως είχαν αρχίσει να βλέπουν τις εμπειρίες τους και τη ζωή τους με μεγαλύτερη αποδοχή. Μάλιστα οι περισσότεροι ανέφεραν πως έβλεπαν με πιο θετικό τρόπο τη ζωή τους και πως είχαν βρει θετικά στοιχεία και οφέλη στις δύσκολες εμπειρίες που είχαν βιώσει.
Η τέταρτη αλλαγή που ανέφεραν οι συμμετέχοντες αφορούσε στα συναισθήματά τους. Συγκεκριμένα, μας είπαν πως είχαν αλλάξει και τα συναισθήματα που βίωναν αλλά και ο τρόπος που τα βίωναν. Μετά τη θεραπεία, δηλαδή, βίωναν περισσότερα θετικά και λιγότερα αρνητικά συναισθήματα ενώ όταν βίωναν κάποια δύσκολα συναισθήματα, ένιωθαν ότι τα άντεχαν περισσότερο και δεν λύγιζαν από αυτά.
Η πέμπτη αλλαγή ήταν ότι οι συμμετέχοντες λειτουργούσαν διαφορετικά μετά από την ψυχοθεραπεία. Μπορούσαν να προστατεύουν τον εαυτό τους βάζοντας καλύτερα όρια, ήταν πιο ψύχραιμοι και ευέλικτοι απέναντι στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, ενώ είχαν βρει και νέους τρόπους να τις διαχειρίζονται. Ήταν επίσης πιο ενεργητικοί και δραστήριοι στην καθημερινότητά τους και αναζητούσαν περισσότερες ευχάριστες δραστηριότητες.
Η έκτη αλλαγή είχε να κάνει με τον τρόπο που οι συμμετέχοντες σχετίζονταν με τους άλλους. Συγκεκριμένα μοιράστηκαν ότι έμαθαν να δημιουργούν καλύτερες σχέσεις με τους άλλους, να είναι πιο αυθεντικοί και ειλικρινείς, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, αλλά και να έχουν μεγαλύτερη κατανόηση και αποδοχή για τον άλλο άνθρωπο. Ταυτόχρονα μας είπαν πως είχαν διακόψει κάποιες σχέσεις επειδή είχαν αποφασίσει να σταματήσουν να ανέχονται αρνητικές συμπεριφορές ή επειδή οι άλλοι δεν μπορούσαν να κατανοήσουν ή να αποδεχτούν τις αλλαγές τους.
Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι πως η ψυχοθεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από αλλαγές που έχει βρεθεί ότι αποτελούν εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας. Ακόμα πιο σημαντικό είναι πως αυτές οι θετικές αλλαγές δεν δείχνουν απλώς μια επιστροφή στην κατάσταση που βρίσκονταν οι θεραπευόμενοι πριν από την ψυχοθεραπεία. Δείχνουν πως η ψυχοθεραπεία τους βοήθησε να αναπτυχθούν και να βγούν από τις δυσκολίες δυνατότεροι, σοφότεροι και πιο ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους και τη ζωή τους.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε το 2020 στο Counselling Psychology Quarterly και μπορείτε να την βρείτε εδώ: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09515070.2018.1553774
Παραπομπή
Lakioti, A., & Stalikas, A. (2020). Resilient reintegration as a result of psychotherapy: a grounded theory analysis of clients’ experiences. Counselling Psychology Quarterly, 33(3), 393-414.